វិចារណកថា: ខួបឯករាជ្យទី៦៤ និង សុខសន្តិភាព នៅប្រទេសកម្ពុជា
ថ្ងៃនេះជាថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ៤រោជ ខែកត្តឹក ពស ២៥៦១ ត្រូវនិងថ្ងៃសៅរ៍ទី៩ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៧ ។
១. ខួបឯករាជ្យទី៦៤ – របៀបវារ: ខាងលើ ជាថ្ងៃបុណ្យខួបទី៦៤ នៃឯករាជជាតិខ្មែរ ។ ដោយមានការតស៊ូអស់ រយ:ពេលជាងប្រាំមួយឆ្នាំ នៃពលរដ្ឋខ្មែរ ដ៏ក្លាហាន និងមោះមុត ក្រោមការដឹកនាំនៃសម្ដេចនរោត្តម ស៊ីហនុ អាជ្ញាធរបារាំងបានយល់ព្រមប្រារពពិធី ជាឪឡារឹកមួយ ហើយប្រកាសជាផ្លូវការ ប្រគល់ឯករាជ្យជាតិខ្មែរ ជូនតំណាង រដ្ឋាភិបាលខ្មែរ ហើយប្រទេសទាំងអស់ត្រូវទទួលស្គាល់កម្ពុជាថា ជាប្រទេសឯករាជ្យ ។ នៅពេលនោះ អាណាព្យាបាលបារាំង បានប្រគល់ដែនដីទំហំ១៨១,០០០.០៣៥ គីឡូម៉ែត្រក្រឡា និងដែនសមុទ្រចំនួន៩៥.០០០ គីឡូម៉ែត្រក្រឡាផងដែរ ។
ទុកជាដូច្នោះក៏ដោយ ប្រទេសកម្ពុជាក្នុងងខណ:នោះ នៅមានកងទ័ពព្រៃវៀតមិញនៅពាស់ពេញប្រទេសនេះនៅឡើយ ។ ដោយមានការតវ៉ា និងក្រោមការស្រុះស្រួល ជាអន្តរជាតិ សន្និសិទក្រុងហ្សឺណែវ ឆ្នាំ ១៩៥៤ បានសំរេចឲ្យកងទ័ពបរទេស (បារាំង និង វៀតមិញ) ទាំងអស់ ដកទ័ពចេញពីទឹកដីកម្ពុជា តាមពេលកំណត់ ។ បន្ទាប់ពីកិច្ចប្រជុំក្នុងហ្សឺណែវ ប្រទេសកម្ពុជា ត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ ថាជាប្រទេស ឯករាជ្យបរិបូរណ៍ និង អព្យាក្រឹត្យ មិនចូលបក្សសម្ព័ន្ពណាឡើយ គឺមានប្លុកកុម្មុយនីស្ត និង ប្លុកសេរី ។ ប្រទេសទាំងឡាយដែលមានស្ថានទូតជាមួយកម្ពុជា ត្រូវទទួលគោរពលក្ខ័ណ្ឌនេះ ។
រាជរដ្ឋាភិបាលខ្មែរគ្រប់ៗជំនាន់ ត្រូវមានភារ:កិច្ចការពារបូរណភាពទឹកដី ឯករាជ្យ អធិបតេយ្យភាព និងគ្រប់គ្រងប្រទេសក្នុងរបបរាជានិយម អាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ។ ក្នុងសម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម នៃសម្ដេចនរោត្តម ស៊ីហនុ រដ្ឋាភិបាលខ្មែរ មិនបានគោរព និងអនុវត្តកិច្ចព្រមព្រៀងក្រុងហ្សឺណែវបានហ្មត់ចត់ទេ ព្រោះមានការលួចលាក់អនុញ្ញាតឲ្យ កុម្មុយនីស្តវៀតកុង វៀតណាមខាងជើង ប្រើប្រាស់ទឹកដីខ្មែរនៅតាមបណ្ដោយព្រុំដែនខ្មែរ-វៀតណាម ។ ការស៊ុំគ្រលុំ លួចលាក់ជួយយកអាសាកុម្មុយនិស្ត វៀតកុង វៀតណាមខាងជើងនេះ បាននាំឲ្យមានវិបត្តិនយោបាយអន្តរជាតិ ហូរហែរជាយូឆ្នាំ រហូតដល់ធ្វើឲ្យមានគ្រោះថ្នាក់ បាត់បង់ជីវិតធំធេងផង ហៅ “វាលពិឃាត” (The Killing Fields) ។ ក្នុងទសវត្សរ៍ ឆ្នាំ១៩៧០ – ១៩៧៩ ពលរដ្ឋខ្មែរ បាត់បង់ជីវិត រហូតដល់ទៅជាងពីរលាននាក់ ។ នៅក្នុងទសវត្សរ៍ ឆ្នាំ១៩៨០ ប្រទេសកម្ពុជាបាត់បង់អស់ឯករាជ្យទាំងស្រុង ដោយកងទ័ពវៀត ណាមឈ្លានពាន ចូលរាតត្បាត និងកាន់កាប់ប្រទេសកម្ពុជា រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៨៩ ទើបដកទ័ពថយ ក្រោមសំពៀតអន្តរជាតិ ហើយបន្សល់ទុកទីប្រឹក្សាខ្លះៗ ជាសម្ងាត់ ។
បន្ទាប់មក នៅឆ្នាំ១៩៩១ ទើបមានការចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពក្រុងប៉ារីសដែលជាកិច្ចព្រមព្រៀងអន្តរជាតិមួយទៀត ដែលបានធ្វើឲ្យមានសន្តិភាពនៅប្រទេសកម្ពុជាឡើងវិញ ក្រោយពីបាត់បង់ឯករាជ្យចំនួនដប់ឆ្នាំ ។ កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពឆ្នាំ១៩៩១ មានលក្ខ័ណ្ឌ ប្រសើរជាងមុនបើ ធៀបព្រៀបទៅនិងកិច្ចព្រមព្រៀងក្រុងហ្សឺណែវឆ្នាំ១៩៥៤ គឺ: ឯករាជ្យ បូរណភាពទឹកដី អព្យាក្រឹតភាព ប្រជាធិបតេយ្យ សេរីនិយម និងសិទ្ធិមុនុស្សផងដែរ ។ សិទ្ធិមនុស្ស ត្រូវស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតពិនិត្យនៃ “អ្នករាយការណ៍ពិសេសនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ ខាងសិទ្ធិមនុស្ស ដែលសព្វថ្ងៃគឺ Mrs. Rhona Smith ។
បងប្អូនរួមជាតិ ជាទីគោរព! នៅក្នុងខែសីហា២០១៧ កន្លងទៅនេះ អ្នករាយការណ៍ពិសេសនៃ អង្គការសហប្រជាជាតិ Rhona Smith បានឲ្យដឹងថា រដ្ឋាភិបាលខ្មែរក្រោមការដឹកនាំនៃលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន កំពុងតែដឹកនាំប្រទេសធ្វើដំណើរ ឆ្ពោះទៅរកមហន្តរាយ មួយទៀត ។
បងប្អូនរួមជាតិ! – អ្នកដឹងទេថា ខ្មែរមានខ្លិនស្អុយ សំឡេងមិនពីរោះ កេរ្តិ៍ឈ្មោះមិនល្អដូចប្រទេស ជិតខាងទេ ដោយសារមេដឹកនាំធ្វើមិនល្អ មិនគោរព ច្បាប់ជាតិ និងអន្តរជាតិ ។ មានអ្នកជំនួញខ្លះសួរខ្ញុំថា ហេតុអ្វីបានជាទំនិញទិញដូរយកពីស្រុកខ្មែរ មកលក់នៅទីផ្សារអាមេរិកមិនជោគជ័យ ដូចជាទំនិញទិញដូរ នាំចូលមកពីវៀតណាម និងថៃឡង់? – ខ្ញុំគិតថាប្រហែលជាមកពីរបស់ខ្មែរមានគុណភាពចាញ់គេ ឬក៏មកពីកម្ពុជាមានកេរ្តិ៍ឈ្មោះមិនពិរោះ ល្អដូចគេ ។ – ហេតុដូច្នេះ អ្នកដឹកនាំខ្មែរគួរត្រិះរិះពិចារណា កុំទុកឲ្យហួសពេល ព្រោះមានឪកាសល្អនៅឡើយ ។
នៅពេលនេះ យើងសូមគោរព កោតសរសើរស្ញប់ស្ញែងដល់ស្មារតី និងគំនិតស្នេហាជាតិ នៃវិរ:ជន វិរ:នារីខ្មែរ ដែលបានធ្វើពលិកម្ម បូជាជីវិត ការពារទឹកដី ហើយបន្សល់ទុក នូវកេរ្តិ៍មត៌ក ដ៏មានតម្លៃច្រើនឥតណនា នៅលើផែនដី និងនៅក្រោមដី – នៅលើទឹក ក្នុងទឹក និងក្រោមទឹក ។ល។ យើងខ្ញុំសូមលំអោនកាយគោរព ឬទ្ធីបារមី នៃបុព្វជនទាំងឡាយនោះ ។
២. ការស្វែងរកសុខសន្តិភាព - ក្នុងកាល:ទេស: បច្ចុប្បន្ននេះ ខ្មែរយើងបានដឹងហើយថា ប្រទេសជាច្រើន ងសាកលលោក បានដឹងរឿងអាស្រូវ រឿងអសីលធម៌ និងការរំលោភច្បាប់ជាតិ និងអន្តរជាតិ ជាច្រើនអន្លើ ដោយនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន ដែលធ្វើឲ្យមានការភ័យខ្លាច ថានឹងមានសង្គ្រាម បើសិនជាគណបក្សប្រជាជន ចាញ់់ឆ្នោតជាដើម ដែលបង្ករឲ្យមានអសន្តិសុខផ្លូវចិត្ត ដល់រាស្ត្រខ្មែរទូរទៅ ទាំងក្នុង និងក្រៅប្រទេស ។
ឆ្លៀតឪកាសដ៏សំខាន់នេះ ខ្ញុំសូមអំពាវនាវដល់មហាជនខ្មែរដែលស្រឡាញ់សន្តិភាព លទ្ធិប្រជាធិ បតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្ស ក្រោកឈរឡើងជួយតវ៉ាដល់សង្គមស៊ីវីល ព្រមទាំងស្ថាប័នជាតិ និងអន្តរជាតិ តាមផ្លូវនយោបាយ ដោះលែងឯកឧត្តម កឹម សុខា ឲ្យបានរួចពីមន្ទីរឃុំឃាំង ដោយគ្មានលក្ខ័ណ្ឌ ។
នៅពេលនេះ យើងខ្ញុំ បាននិមន្តព្រះសង្ឃគ្រប់ជាច្រើនវត្ត ស្វាធ្យាយ ផ្សព្វផ្សាយព្រហ្មវិហារធម៌ ដាស់សតិបញ្ញាឲ្យភ្ញាក់ស្មារតី យល់ដឹង អំពើបុណ្យបាប អំពើជាកុសល និងអកុសល ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ត្រូវមានលីលធម៌សង្គម ការរួមរស់នៅជាមួយគ្នា ក្នុងរង្វង់គ្រួសារតូចធំ និងជាតិសាសន៍របស់ខ្លួន ឲ្យបានសុខសាន្ត រីករាយសំបូរសប្បាយ ទាំងអស់គ្នា ទើបបានហៅថារស់នៅដោយសុខសន្តីភាព ជាមួយក្នា ជាអរិយប្រទេស ដូចគេ ។
យ៉ែលម៍, ថ្ងៃសៅរ៍ ទី១១ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៧
ម៉ារិទ្ធិ ឆង
យុទ្ធនាការអន្តរជាតិដើម្បីកម្ពុជា 